Veel van ons in het aquarium gehouden siervissen kunnen goed nagekweekt worden. In onze winkel kunnen we inmiddels al stellen dat 3/4 van de door ons verkochte vissen uit nakweek afkomstig zijn. Het is hiermee dan ook goed mogelijk dat de vissen in het aquarium er ook een hobby bij gaan zoeken.... We kunnen grofweg onderscheid maken in de vissen welke (ei) levendbarenden te wereld brengen en de vissen welke eieren leggen welke vervolgens bevrucht worden.
De (ei)levendbarenden staan bekend dat ze eenvoudig na te kweken zijn en ook nog eens in grote getalen. Dit komt mede omdat de vrouwtjes de eieren in het lichaam laten uitkomen waardoor de jongen al groter ter wereld komen en dus meer kans hebben op het overleven in het aquarium. Nadat een vrouwtje eenmaal bevrucht is dan kan ze het sperma opslaan (tot zo maar een jaar) alvorens dat er jongen komen, sterker nog, ze kan van deze ene bevruchting meerdere keren bevallen van meerdere jongen. We kunnen dan ook wel stellen als een vrouwtje eenmaal in aanraking is geweest met een mannetje dat ze gedurende langere tijd 'zwanger' kan zijn. We zien dit vaak voorkomen bij de platy's, guppen, black mollie's en zwaardragers maar ook bij de minder bekende soorten als de vele verschillende Limia soorten en halfsnavelbekjes.
Het geslachtsonderscheid is eenvoudig waarneembaar, waar het vrouwtje een duidelijke aarsvin heeft zit hier bij het mannetje zijn geslachtsoorgaan het gonopidium.
Zodra de jongen ter wereld komen zakken ze eerst in het aquarium waarna ze zich openklappen (ze komen bijna dubbelgevouwen ter wereld) en al snel de beschutting tussen de waterplanten zoeken om zo niet opgegeten te worden door de andere vissen of zelfs door hun ouders. Indien je ze apart wilt laten opgroeien zijn hiervoor verschillende uitzwembakjes voor verkrijgbaar welke je in het aquarium hangt waardoor ze wel in hetzelfde aquarium verblijven maar niet opgegeten kunnen worden. Voer ze met speciaal hiervoor ontwikkeld opfokvoer voor jonge visjes en je zult ze bijna per dag zien groeien.
De andere groep vissen leggen eieren in het aquarium waarna deze bevrucht worden door het mannetje. Aangezien ze op deze manier veel vatbaarder zijn voor invloeden van buitenaf zie je bij veel soorten dat ze hun nest beschermen zoals we dit bij veel cichlidesoorten kennen. Vele andere soorten leggen hun eieren en kijken er niet meer naar om zoals de meeste corydorasssen en tetrasoorten dit doen. De eieren worden meestal op een vlak oppervlakte los gelaten zoals de voorruit (vaak bij corydorassoorten), een groot blad (van bv een amazone zwaardplant/ Echinodorus) of een steen. Bij Discusvissen en maanvissen wordt hier vaak een legkegel ofwel afzetkegel in het aquarium geplaatst waardoor de eieren minder vatbaar zijn voor schimmels welke bv op een stuk hout sneller op de eieren kunnen ontwikkelen. Voor pleco's zoals ancistrussen is een leghol aan te raden welke de man! met z'n leven bewaakt totdat de jongen groot genoeg zijn om uit te zwemmen.
Als de eieren wit worden dan zijn ze veelal niet levensvatbaar en beginnen ze vaak te beschimmelen. Bij vissen welke broedzorg hebben zullen deze eieren ertussen uit pikken om zo te zorgen dat de andere niet aangetast worden. Ook kunnen ze de eieren of zelfs jongen opeten als ze de omstandigheden niet optimaal vinden om de jongen groot te brengen. ook als je deze jongen (vaak kleiner dan een speldenknop) in een apart aquarium wilt grootbrengen zal je deze goed in het voer voor jongbroed moeten zetten. Veelal wordt er bij kweek van eierleggende vissen gebruik gemaakt van een kweekbak waarbij de ouders verwijderd worden uit de kweekbak nadat ze de jongen of eieren hebben voorgebracht. Alleen op deze manier is de grootste kans op het grootst mogelijke aantal overlevenden.
En dan hebben we nog een geval apart...., muilbroeders zoals veel Malawicichlides zijn. Deze nemen de eieren in de bek om ze zo te beschermen en laten ze in de bek uitkomen, pas op het moment dat de jongen groot genoeg zijn zullen ze vrijgelaten worden in het aquarium.
Wat voor vissen je ook hebt en wat je motivatie ook is om jongen groot te brengen (voor de fun of commercieel) het blijft een mooi iets dat je in je eigen aquarium nageslacht weet te krijgen. Zeker als het de eerste keer is zal het (vrijwel) elke aquariumliefhebber een glimlach op zijn of haar gezicht toveren. Let wel, zeker bij de eierleggende vissoorten zullen de eerste nesten veelal niet succesvol zijn en bij de vissen met broedzorg zullen ze zich eerst moeten ontwikkelen tot "goede" ouders maar wees gerust, veelal als ze de smaak te pakken hebben dan volgen er vaak nog wel een aantal nestjes zolang je maar de optimale omstandigheden voor de vissen blijft bieden.